قالی طرح افشان در طراحی هایی که برای قالی انجام می شود، منحصر به فرد و خاص است و ویژگی خاص آن هم تک بعدی بودن است. (طرح اسلیمی قالی یا مارپیچ در قالی ایرانی) یعنی در طرح افشان نقوش عموما از یک نوع انتخاب شده و در نهایت به هم وصل می شوند. نقوشی که در قالی با طرح افشان بافته می شوند، عموما گل یا پرنده هستند.
نحوه نقش زدن در قالی طرح افشان به این شکل است که طراح قلم را از ابتدا تا انتهای یک طرح متصل نگه می دارد و در هیچ قسمتی از نقش خط قلم قطع نشده و از کاغذ و زمینه طرح جدا نمی شود. طرح زدن به این شیوه علاوه بر اینکه نیاز به دقت و تمرکز بالایی دارد به هوش و توانایی ذهنی خاص هم مربوط است. یعنی طراح باید بتواند در تمام طول مدتی که در حال طرح زدن است، خطوط را به صورت دقیق و متوازن کشیده بدون اینکه مجبور شود قلم را از کاغذ جدا کند. این همان ذوق و هنر و اصالتی است که در هنر ایرانی وجود داشته و کمتر در کشورهای دیگر می توانید آن را مشاهده کنید.
ویژگی های قالی طرح افشان ایرانی
1-همانطور که اشاره کردیم مهمترین ویژگی این نوع طراحی در قالی منقطع نبودن نقشه کشی در آن است. (قالی شاه عباسی) یعنی در تمام طول مدت طرح زدن قلم نباید از کاغذ جدا شود. اما یک ویژگی دیگر هم در این نوع طراحی وجود دارد که جدا شدن قلم در هنگام کشیدن برگ ها است. یعنی فقط زمانی که برگ ها را می کشند قلم از کاغذ جدا خواهد شد. این کار به این علت است که در طرح افشان شاخ و برگ های طرح در زمینه باید به صورت پراکنده طراحی شوند و در یک نقطه متمرکز نیستند.
2-دومین ویژگی که طرح افشان در قالی ایرانی را از طرح های دیگر متمایز می کند، این است که قرینگی در این نوع نقش و نگار رعایت نمی شود.
انواع قالی طرح افشان
قالی طرح افشان بر اساس نوع نقش و نگارهای و نحوه ترسیم آنها و خطوطی که در آن بکار می رود به چند دسته تقسیم می شود که در ذیل به آنها اشاره می کنیم:
1-ختایی افشان
2-دسته گل افشان
3-حیوانی افشان
4-ترنج افشان
این طرح ها و در واقع طرح های فرعی در این مدل نقش و نگار هستند و مثلا نوع حیوانی قالی طرح افشان به دلیل استفاده از نقش و نگارهای حیوان به این نام مشهور شده است و در انواع دیگر هم به همین شکل نام گذاری صورت گرفته است.
