طرح ترکمن یا بخارا در قالی ایرانی در بین مردمان ترکمن به خصوص ایلات و کوچ نشینان آن شهرت دیرینه دارد.(طرح قابی یا خشتی در قالی ایرانی) ترکـمن ها برای بافت طـرح تـرکمن یا بخارا علاقه زیادی به چند رنگ محدود داشتند و قالی های بافته شده توسط آنها جلوه ای ستودنی از رنگ و نقش و نگار است.(طرح گل فرنگ در قالی ایرانی) طرح ترکمن در قالی ایرانی نشانه ها ویژگی هایی دارد که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.
ویژگی های طرح ترکمن یا بخارا
1-اولین ویژگی طرح ترکمن محدودیت استفاده رنگ در آنها است. عمده رنگ های بکار رفته در قالی طرح ترکمن سفید، سیاه، سبز تیره و لاکی تیره است. البته رنگ های دیگری هم نظیرلاکی نزدیک به زرد، قهوه ای پوست گردویی، نخودی، طوسی و یا موشی، مشکی و زیتونی هم در بافت این نوع قالی استفاده می شود.
2-عموما بافت فرش طرح ترکمن در میان ترکمن ها به عنوان تحفه ای در جهیزیه بافته شده و به فروش نمی رسد.
3-در این نوع قالی بیشتر از اینکه از رنگ های شیمیایی استفاده شود، رنگ های طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد.
4-طرح ترکمن از نظر شکل هندسی و شکستگی خط های آن شبیه به طرح های ایلی بوده و عموما در بین مردمان کوچ نشین شهرت دارد و آنها این مدل قالی ها را می بافند.
5-قالی طـرح تـرکمن این ویژگی را دارد که نقش و نگاره های آن به صورت ذهنی ترسیم شده و روی کاغذ نمی آید. یعنی برای بافت آن نقشه ای کشیده نمی شود.
6-قالی طرح ترکمن انواع مختلفی نظیر ترکمنی قاب یمونی، ترکمنی شانه ای و ترکمنی غزال گز دارد. غزال گز را به نام چشم آهو هم می شناسند.
برخی نمونه ها و انواع دیگر این نوع فرش شامل
7- ترکمنی چهار قاب، ترکمنی خورجینی و ترکمنی قاشقی هستند.
8-طرح اصلی در قالی ترکمن شامل یک هشت ضلعی است که از لحاظ ظاهری به مربع و لوزی که زاویه های شکسته دارند شبیه می باشد.
9-ویژگی دیگر طرح ترکمن این است که هشت ضلعی اصلی دارای حاشیه هایی است که به شکل لوزی هستند و این لوزی ها در حاشیه تکرار می شوند.
10-یک پوده فرش ترکمن و بافت متقارن آن با چله پشمی بافته شده و عمدتا برای بافت آن از رنگ های طبیعی استفاده می شود.
11-در فاصله هشت ضلعی های بافته شده در طـرح تـرکمن یا بخارا تزئین های دیگری مانند گل شبدر، گیشنیز و جعفری و مرغ و خاج و ضربدر هم استفاده شده و همین انتخاب ها باعث می شود طرح بخارا عجیب و پیچیده و اسرار آمیز به نظر برسد.
