رنگرزی در لغت به معنی رنگ کردن پارچه، نخ و یا ظروف است اما عموما این نام را با پارچه و نخ می شناسند و فرایند رنگرزی به فرایندی اطلاق می شود که در آن نخ، پارچه، الیاف، لباس و پوشاک در مخازنی که حاوی رنگ و مواد شیمیایی یا طبیعی دیگر است، قرار داده شده تا رنگ مورد نظر به آنها منتقل شود.
در فرایند رنگرزی ملکول ها و تار و پود پارچه با ملکول های رنگ ترکیب شده و در هم فرو می روند و ملکولها و تارو پود پارچه شبیه اجزا و ملکول های رنگ می شوند.
رنگرزی چگونه انجام میشود؟
در این فرایند ابتدا ماده رنگ دهنده را به درجه حرارت معینی می رسانند و بعد از اینکه به درجه حرارت مورد نظر رسید با قرار دادن الیاف و نخ داخل آن برای یک مدت زمان مشخص کار رنگرزی آغاز میشود. رعایت غلظت مواد رنگ دهنده و همچنین دمای آن و مدت زمان قرار گیری الیاف در مخزن بسیار مهم بوده و در کیفیت کار اثر مستقیم دارد.
ماده رنگزا چیست؟
در فرایند رنگرزی به کلیه مواد طبیعی و یا شیمیایی که باعث تغییر رنگ الیاف، نخ و یا پارچه می شوند، ماده رنگزا گفته می شود. ( تاریخچه رنگ و مواد مورد استفاده در رنگرزی ) ماده رنگزا باید طوری انتخاب شود که نخ، الیاف، پارچه و یا ظرف رنگ شده در اثر شستشو و یا قرار گرفتن در مقابل نور خورشید تغییر رنگ ندهد.
چاپ با فرایند رنگرزی چه تفاوت هایی دارد؟
در فرایند چاپ مانند رنگرزی پارچه را رنگ می کنند اما این دو شیوه رنگ کردن پارچه با هم تفاوت های اساسی دارند و جزئیات و نحوه انجام آنها با هم فرق می‌کند. رنگ آمیزی صنعتی و سنتی دو شیوه رنگ کردن پارچه و الیاف و نخ بوده که از سال های دور مورد استفاده قرار می‌گرفته است. رنگرزی سنتی سابقه سه هزار ساله در دنیا داشته و در ایران هم در اطراف شهر ساردو توانسته‌اند آثاری از رنگرزی سنتی را پیدا کنند.
نقش و نگارهای روی دیوار و کاشی کاری‌های ابنیه قدیمی و مقبره ها و مساجد و رنگ های مورد استفاده در آنها نشان می دهد، این حرفه از سالیان بسیار دور در بین ایرانیان رواج داشته است. ( تاریخچه رنگرزی در جهان ) برای اینکه فرایند رنگرزی انجام شود، باید چهار عامل در آن دخیل بوده و وجود داشته باشند. بدون وجود حتی یکی از این چهار عامل این فرایند ناقص مانده و به پایان نمی رسد.
این چهار عامل عبارتند از: مواد رنگزا، الیاف، پارچه و یا نخ برای رنگ شدن، مواد شیمیایی کمکی و ماشین های رنگرزی که این کار را انجام می دهند. موادی که برای رنگرزی استفاده می شوند، می توانند منشاء شیمیایی و یا طبیعی داشته باشند یعنی ممکن است از عصاره گیاهان طبیعی گرفته شده باشند و یا اینکه از مواد صنعتی ساخته شوند.
فرایند رنگرزی از چند سبک و نوع درست شده است؟
رنگرزی با سه سبک مختلف ممکن است، انجام شود. چاپ کلاقه ای، گره ای و کاتازوم سه سبک معروف و مهم در این فرایند هستند که هر کدام به شیوه های مختلفی انجام می شوند. رنگرزی به هر سبکی انجام شود باید یکسری ابزار وجود داشته باشد مثلا وجود پاتیل، دماسنج، همزن و ظروف شیشه ای مخصوص ضروری است. وجود مواد کمکی مانند نمک زاج، آمونیاک و آب هم لازم بوده و بدون آنها فرایند رنگرزی ناقص می ماند.
